Szkodniki drewna - zwalczanie i wykrywanie owadów drewna Zwalczanie Szkodników Drewna tło

Szkodniki drewna

Owady żerujące w drewnie - Szkodniki drewna. Zwalczanie szkodników drewna, rodzaje owadów, wykrywanie obecności szkodnika, spuszczel pospolity, kołatek domowy, miazgowiec parkietowiec.


Szkodniki drewna -
zwalczanie i wykrywanie owadów w drewnie

Drewno to jeden z najważniejszych materiałów budowlanych używanych przez człowieka. Kiedyś budowaliśmy niemal wyłącznie z drewna. Wprawdzie już o królu Kazimierzu Wielkim mówiono, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną, ale drewno cały czas jest jednym z podstawowych materiałów używanych w budownictwie.?

Drewno jako pokarm dla insektów drewna

Drewno ma jednak jedną bardzo poważną wadę. Wadą tą jest fakt, że drewno stanowi pokarm wielu gatunków owadów. Gatunki owadów żywiące się drewnem nazywamy ksylofagami, drewnojadami lub szkodnikami drewna. Ksylofagi wyposażone są w narządy gębowe typu gryzącego, co umożliwia im jedzenie drewna i jego mechaniczne uszkadzanie. Ksylofagi mogą pojawiać się w drewnie na każdym etapie jego istnienia. Pojawiają się w zdrowych drzewach żywych, drzewach zamierających i martwych, w drewnie okorowanym i nieokorowanym oraz w drewnie będącym elementem drewnianych lub częściowo wykonanych z drewna przedmiotów i budowli.

Drążone przez ksylofagi w drewnie korytarze mogą przyczyniać się też do zwiększenia podatności drewna na działalność różnego rodzaju grzybów i innych organizmów. Różne gatunki owadów żerujących w drewnie różnią się pod względem preferencji dotyczących gatunków drewna w których żerują, jego wilgotności, stopnia zagrzybienia i wieku drewna. Owady żerujące w drewnie powodują obniżenie wartości technicznej drewna. Z tego powodu nazywane są one szkodnikami technicznymi drewna.  Sporadycznie owady żerujące w drewnie mogą też powodować zniszczenia w innych niż drewno materiałach. Dzieje się tak przede wszystkim w sytuacjach, gdy materiały te stanowią przeszkodę dla owadów dorosłych opuszczających drewno w którym żerowały jako larwy. W takich sytuacjach szkodniki drewna mogą uszkadzać blachy wykonane z metali takich jak na przykład aluminium, cyna, miedź, srebro i cynk. Szkodniki drewna mogą uszkadzać również przedmioty papierowe, gumowe, obrazy, płótna i płyty gipsowo-kartonowe.

Gdzie szkodniki drewna występują najczęściej ?

Istnieje wiele czynników wpływających na prawdopodobieństwo pojawienia się szkodników drewna w danym miejscu. Prawdopodobieństwo pojawienia się szkodników drewna jest większe w miejscach położonych w pobliżu rejonów leśnych i w okolicach w których znajdują się duże ilości obiektów drewnianych.

Profilaktyka zapobiegająca pojawieniu się szkodników drewna

Nikt nie chciałby aby jego dom stał się stołówką drewnojadów. Co zatem powinniśmy zrobić jeśli chcemy zapobiec inwazji szkodników drewna na nasz dom? Istnieje wiele metod profilaktyki mających na celu ochronę drewna przed szkodnikami. Odpowiednie działania mogące temu zapobiec możemy podjąć już na etapie budowy naszego domu. Większość szkodników drewna preferuje drewno wilgotne w związku z tym jeżeli chcemy uchronić drewno przed szkodnikami drewna powinniśmy budować budynki w taki sposób aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zawilgocenia użytego do budowy drewna. Po pierwsze powinniśmy zadbać o to, aby drewno, którego użyjemy do budowy było odpowiednio wysuszone. Po drugie drewno nie powinno mieć kontaktu z wodą ani wilgocią. Podwaliny nie powinny być układane bezpośrednio na gruncie bez użycia warstwy wodoodpornej, a słupów nie należy wkopywać bezpośrednio w ziemię. Szkodniki drewna szczególnie często zasiedlają drewno drzew młodych ponieważ jest ono bardziej miękkie niż drewno drzew starszych dzięki czemu larwy drewnojadów zużywają mniej energii podczas jego drążenia. Z tego powodu do budowy warto użyć mniej podatnego na działanie drewnojadów drewna starszych drzew. Niebezpieczne jest również używanie do budowy drewna rozbiórkowego. Jeśli zdecydujemy się na użycie takiego drewna powinniśmy najpierw upewnić się, że nie ma w nim żadnych szkodników drewna. W przeciwnym razie postaci dorosłe owadów, które z niego wyjdą mogą złożyć jaja w niezainfekowanym drewnie, co może spowodować porażenie całego drewna znajdującego się w danym budynku.

Prosta jest również profilaktyka zapobiegająca pojawieniu się szkodników drewna nieokorowanego. Aby zapobiec ich pojawieniu się należy używać wyłącznie okorowanego drewna.

Przywleczeniu szkodników drewna do budynku razem z drewnem użytym do budowy można zapobiec poprzez zastosowanie wyłącznie drewna wysokiej jakości, które nie było długo przetrzymywane na składnicach drewna.

drewno zniszczone szkodniki

Podział szkodników drewna

Na potrzeby zwalczania szkodników drewna drewnojady dzielone są na grupy ze względu na rodzaj drewna, który porażają i na rozmiary powodowanych przez nie szkód.

Owady żerujące w drewnie powietrzno-suchym

Drewno powierzchniosuche może mieć od 10 do 20 % wilgotności. Oznacza to, że drewno takie powszechnie występuje w budynkach zbudowanych zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i prawidłowo konserwowanych.

Do grupy tej należą najpowszechniej występujące szkodniki drewna takie jak między innymi kołatek domowy i spuszczel pospolity, nieco rzadszy wyschlik grzebykorożny i charakteryzujące się posiadaniem spłaszczonego ciała miazgowce takie jak na przykład miazgowiec omszony, miazgowiec parkietowiec i miazgowiec brunatny.

Nawet wewnątrz tej grupy szkodników drewna istnieje zróżnicowanie wśród owadów dotyczące preferowanego rodzaju drewna. Miazgowce mogą rozwijać się jedynie w drewnie suchym. Kołatek i spuszczel mogą rozwijać się również w drewnie wilgotnym i zagrzybionym. Najlepszą metodą profilaktyki zapobiegającej pojawieniu się szkodników zaliczanych do tej grupy jest impregnacja drewna.

Kołatek domowy

Kołatek domowy to obok spuszczela pospolitego najgroźniejszy występujący na terenie Polski szkodnik drewna. Niszczy on drewniane konstrukcje w budynkach, wystrój i wyposażenie wnętrz. Kołatek domowy żeruje głównie w bielu, ale zdarza mu się również naruszać twardziel zwłaszcza w przypadku drewna nadpsutego przez grzyby i zawilgoconego. Postaci dorosłe kołatka domowego pojawiają się od kwietnia do końca sierpnia. Po kopulacji samice składają jaja pojedynczo lub w grupach w szparach drewna i wcześniejszych otworach wylotowych chrząszczy. Ze złożonych przez samice kołatka domowego jaj larwy lęgną się po upływie od 2 do 3 tygodni.

Larwy kołatka domowego są łukowato wygięte. Głowa larwy kołatka domowego jest wyraźnie ciemniejsza od reszty jej ciała. Larwy kołatka domowego drążą swoje chodniki przede wszystkim we wczesnym drewnie młodych drzew iglastych. Szerokość drążonych przez larwy kołatka domowego chodników wzrasta wraz ze wzrostem rozmiarów drążących je larw kołatka domowego. Początkowo wynosi ona jedynie 1/3 milimetra szerokości, ale z czasem wzrasta ona osiągając aż do około 2 milimetrów szerokości. Żerowiska kołatka domowego wypełnione są mączką drzewną, a także odchodami larw. To jak długo rozwijają się larwy kołatka uzależnione jest od trzech czynników: temperatury, wilgotności i gatunku drewna w którym ma miejsce ich rozwój.

Rozwój larw kołatka domowego trwa od roku do dziewięciu lat. Najlepsze warunki dla rozwoju larw kołatka domowego to temperatura wynosząca od 22 do 23 stopni Celsjusza i wysoka wilgotność powietrza wynosząca 100 %. W związku z silną preferencja do występowania w miejscach charakteryzujących się wysoką  wilgotnością powietrza kołatek domowy częściej niż spuszczel pospolity występuje w miejscach o wysokim stopniu zawilgocenia takich jak na przykład opuszczone budynki, piwnice i stare kościoły. W przypadku bardzo rozległych żerowisk kołatka domowego w których przebywał on przez długi czas jego populacja może być redukowana przez różne gatunki pasożytów i drapieżników w tym zwłaszcza przez pasożytnicze roztocza. Larwy kołatka domowego przepoczwarzają się pod wpływem obniżenia temperatury następującego w okresie zimowym. Osobniki dorosłe kołatka domowego opuszczają drewno przez okrągłe otwory mające od 0,7 do 2 milimetrów szerokości. Osobniki dorosłe kołatka domowego żyją około 30 dni. Podczas swojego krótkiego dorosłego życia kołatek domowy nie pobiera pokarmu.

Spuszczel pospolity

Spuszczel pospolity jest bardzo liczny na terenie niemal całej Polski. W naszym kraju spuszczel pospolity nie występuje jedynie na obszarach położonych powyżej 1000 metrów wysokości. Spuszczel pospolity to chrząszcz o barwie ciemnobrunatnej lub czarnej. Jego długie na od 12 do 25 milimetrów ciało jest wyraźnie spłaszczone i pokryte krótkimi włoskami o szarej barwie. Rozróżnienie od siebie samców spuszczela pospolitego i samic spuszczela pospolitego jest dość proste ze względu na znaczny dymorfizm płciowy występując w przypadku tego gatunku drewnojadów.

Samce spuszczela pospolitego są znacznie mniejsze od samic i mają dłuższe czułki. Na przedpleczu spuszczela pospolitego znajdują się przezroczyste guzy, natomiast na pokrywach skrzydłowych spuszczela pospolitego znajdują się jaśniejsze plamy. Spuszczel pospolity żeruje tylko w martwym drewnie iglastym. Spuszczel pospolity jest najważniejszym w Polsce szkodnikiem obiektów drewnianych. Znaleźć go można przede wszystkim w ścianach drewnianych budynków, więźbie dachowej, drewnianych słupach i palach. Spuszczel pospolity żeruje za równo w litym drewnie jak i w sklejce. Rójka spuszczela pospolitego rozpoczyna się w połowie czerwca i trwa aż do połowy sierpnia. Dorosłe chrząszcze spuszczela pospolitego opuszczają drewno w najcieplejszej porze dnia. Rojenie się chrząszczy spuszczela pospolitego najintensywniejsze jest w temperaturze wynoszącej około 30 stopni Celsjusza. Poniżej temperatury wynoszącej 25 stopni Celsjusza chrząszcze spuszczela pospolitego w ogóle nie latają.

Jaja składane są przez samice spuszczela pospolitego bezpośrednio po kopulacji. Składane są one w partiach. Ilość jaj w poszczególnych partiach może się znacząco różnić. W jednej partii jaj może być od kilku do kilkudziesięciu sztuk jaj, ale zdarzają się też partie jaj spuszczela pospolitego w których jest nawet 100 lub 200 jaj tego szkodnika drzew. Jaja składane są przez samice spuszczela za pomocą pokładełka w szparach w drewnie i na jego powierzchni. Samice spuszczela starannie wybierają miejsca, w których złożą jaja. Na ich wybór wpływ ma nasłonecznienie i stan powierzchni drewna. Do składania jaj preferują one miejsca dobrze nasłonecznione oraz szorstkie drewno z licznymi szczelinami lub przetarciami. Zazwyczaj samice spuszczela pospolitego składają około 200 jaj niemniej szczególnie wyrośnięte samice spuszczela pospolitego mogą złożyć nawet do 500 jaj.

spuszczel pospolity

Czas, który mija od złożenia jaj do lęgnięcia się larw jest silnie uzależniony od temperatury powietrza i wilgotności. W sprzyjających warunkach larwy spuszczela pospolitego legną się po upływie od 5 do 6 dni, a w warunkach niesprzyjających wylęg larw następuje dopiero po upływie 48 dni. Zazwyczaj wylęg larw spuszczela pospolitego następuje po upływie kilku dni od złożenia jaj przez samice spuszczela pospolitego. Dlaczego spuszczel domowy preferuje szorstkie drewno? Jest tak dlatego, że szorstkie lub posiadające szczeliny drewno ułatwia spuszczelowi wgryzanie się dzięki dostarczeniu punktu oparcia niezbędnego podczas wykonywania tej czynności. Larwy spuszczela zazwyczaj wgryzają się w drewno w niewielkiej wynoszącej najczęściej nie więcej niż od 1 do 2 centymetrów odległości od jaj z których nastąpił ich wylęg. Jedynie w sztucznych, wymuszonych warunkach stwierdzono przemieszczanie się larw na odległość przekraczającą 20 centymetrów. Wiek drewna w którym żerują larwy spuszczela pospolitego uzależniony jest od wieku samych larw. Młode larwy spuszczela pospolitego żerują tylko we wczesnym drewnie. Starsze larwy spuszczela pospolitego mogą żerować również w drewnie starszym.

Długość rozwoju larw spuszczela pospolitego cechuje się znaczną rozpiętością w zależności od wartości odżywczej drewna w którym odbywa się ich żerowanie. Mogą one rozwijać się od 2 do 18 lat. Przeciętnie rozwój larw spuszczela pospolitego trwa od 3 do 6 lat. Długość rozwoju larw spuszczela pospolitego uzależniona jest przede wszystkim od zawartości białka, witamin w tym zwłaszcza witaminy B2 i cholesterolu w drewnie w którym odbywa się ich żerowanie. Na czas rozwoju larw duży wpływ ma również wilgotność i temperatura. Najszybciej rozwijają się one w temperaturze wynoszącej od 28 do 30 stopni Celsjusza i wilgotności drewna wynoszącej od 26 do 50 %. Wpływ drapieżników, pasożytów i parazytoidów na liczebność larw spuszczela pospolitego żerujących w budynkach jest niewielki. Jeśli zagęszczenie larw spuszczela pospolitego w danym miejscu jest szczególnie wysokie może dochodzić do aktów kanibalizmu.

Spuszczel pospolity preferuje młode drewno. Im drewno jest starsze tym mniejsze jest prawdopodobieństwo pojawienia się w nim larw spuszczela pospolitego. Katalizatorem przepoczwarzania się larw spuszczela pospolitego jest obniżenie temperatury mające miejsce w miesiącach zimowych. Zazwyczaj przepoczwarzenie następuje gdy larwy osiągną od 150 do 500 miligramów, ale zdarzają się nawet przypadki przepoczwarzania się larw spuszczela pospolitego o masie wynoszącej 40 miligramów. Kolebki poczwarkowe wygryzane są przez larwy spuszczela pospolitego tuż pod powierzchnią drewna. Szerokość drążonych przez larwy spuszczela pospolitego chodników wynosi przeciętnie 6 milimetrów. Całe żerowisko spuszczela pospolitego wypełnione jest odchodami larw i mączką drzewną których stopień ubicia uzależniony jest od wilgotności drewna. Po wyjściu z drewna chrząszcze spuszczela pospolitego żyją przez kilkanaście dni. W tym czasie kopulują i składają jaja.

Miazgowiec parkietowiec

Najpowszechniejszym spośród miazgowców jest miazgowiec parkietowiec. Żeruje on przede wszystkim w bielu drzew liściastych takich jak na przykład dąb, czy jesion. Powoduje on duże zniszczenia w wystroju wnętrz niszcząc boazerie, parkiety i meble. Miazgowiec żeruje głównie w młodym drewnie w związku z tym nie powoduje on poważnych strat w obiektach zabytkowych. Chrząszcze miazgowca parkietowca są brunatne i maja od 2 do 5 milimetrów długości. Miazgowiec parkietowiec roi się od maja do czerwca. Największą aktywność miazgowce parkietowce wykazują o zmroku.

Przed złożeniem jaj w drewnie samice miazgowca parkietowca nieznacznie nadgryzają drewno. Przypuszcza się, że ma to na celu sprawdzenie zawartości składników umożliwiających rozwój larw w drewnie. Jaja miazgowca parkietowca są cienkie i wydłużone. Na jednym z końców jaja miazgowca parkietowca znajduje się cienki wyrostek. Jaja składane są przez samice miazgowca parkietowca w przeciętym naczyniu drewna pojedynczo lub po kilka sztuk. Składanie jaj trwa przez od 1 do 2 tygodni. W tym czasie przeciętna samica miazgowca parkietowca składa w drewnie około 70 jaj. To po jakim czasie miazgowce parkietowce wylęgną się z jaj uzależnione jest przede wszystkim od temperatury. Optymalna dla rozwoju miazgowca parkietowca temeratura przy której larwy wylęgają się z jaj najszybciej wynosi od 17 do 23 stopni Celsjusza.

Charakterystyczną cechą larw miazgowca parkietowca jest duża przetchlinka znajdująca się na ósmym pierścieniu ich odwłoka. Chodniki drążone przez miazgowca parkietowca mają około 2 milimetrów średnicy. Wypełnione są one ubitą mączką drzewną. Larwy miazgowca parkietowca dorastają do 6 milimetrów długości. Przepoczwarzenie larw miazgowca parkietowca następuje tuż pod powierzchnią drewna w nieznacznie poszerzonym końcu chodnika. Długość stadium poczwarki miazgowca parkietowca uzależniona jest od temperatury panującej w miejscy w którym odbywa się przepoczwarzenie. Staadium poczwarki miazgowca parkietowca może trwać od 8 do 20 dni. Poza budynkami rozwój pojedynczego pokolenia miazgowca parkietowca trwa rok, ale w pomieszczeniach ogrzewanych w których miazgowce parkietowce żerują w odpowiednim dla siebie drewnie cechującym się odpowiednią zawartością białka i skrobi okres ten może ulec skróceniu.

Miazgowiec omszony

Miazgowiec omszony jest znacznie rzadszy od miazgowca parkietowca. Odróżnić go od miazgowca parkietowca można dzięki cienkiej bruździe, która znajduje się pośrodku przedplecza miazgowca omszonego. W przeciwieństwie do miazgowca parkietowca miazgowiec omszony aktywny jest przede wszystkim w dzień.

Miazgowiec brunatny

Miazgowiec brunatny jest szkodnikiem wyjątkowo groźnym, ale w Polsce występuje rzadko. Na terytorium naszego kraju trafiał on przede wszystkim z drewnem egzotycznym i półproduktami używanymi podczas produkcji mebli. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że jego ciało ma różne odcienie barwy brunatnej.

Wyschlik grzebykorożny

Wyschlik grzebykorożny na terenie Polski występuje przede wszystkim tam, gdzie występują drzewa liściaste. W przeciwieństwie do kołatka domowego wyschlika grzebykorożnego można spotkać również w otwartej przestrzeni na zewnątrz budynków. Chrząszcze wyschlika grzebykorożnego są brązowe. Mają one od 3 do 5 milimetrów długości. Chrząszcze wyschlika grzebykorożnego pojawiają się począwszy od maja aż do początku sierpnia. Aktywne są one przede wszystkim w środku dnia. Po kopulacji samice wyschlika grzebykorożnego zaczynają drążyć w drewnie chodniki mogące sięgać od 5 do 15 milimetrów w głąb drewna. W chodnikach tych samice wyschlika grzebykorożnego składają cienkie, nitkowate jaja.

Czasami zamiast drążyć chodniki samice wyschlika grzebykorożnego składają swoje jaja w chodnikach wylotowych. Samice pozostają w wydrążonych chodnikach po złożeniu jaj i giną w ich wnętrzu. Po upływie kilkunastu dni ze złożonych przez samice jaj legną się larwy. Mają one charakterystyczny, nitkowaty kształt. Na końcu ciała larw znajduje się pokryta ząbkami płytka. Larwy wyschlika grzebykorożnego drążą nieregularne zawiłe chodniki, które wypełniają silnie ubitą mączką drzewną oraz odchodami.

Owady żerujące w drewnie zagrzybionym i zawilgoconym

Drugą grupą szkodników drewna są szkodniki żerujące w drewnie zawilgoconym i zagrzybionym. Przyśpieszają one zniszczenia wilgotnego drewna, które zostały zapoczątkowane przez grzyby. Pojawieniu się owadów zaliczanych do tej grupy można łatwo zapobiec poprzez niedopuszczenie do zawilgocenia drewna i pojawienia się na nim grzybów. Jeśli drewno zostało zasiedlone przez szkodniki należące do tej grupy należy podjąć działania, które doprowadzą do jego wysuszenia.  Najbardziej pospolitymi owadami zaliczanymi do tej grupy szkodników drewna są krokwiowiec piłkorożny, zmorsznik czerwony, króciec wielożerny, butwiak owłosiony, i kołatek uparty. Znacznie rzadziej występują inne zaliczane do tej grupy drewnojady takie jak miedziak sosnowiec, pniakowiec piłkorożny i palotocz mostowy.

Kołatek uparty

Kołatek uparty jest powszechny na terenie całej Polski. Rozwija się on przede wszystkim w zawilgoconym, zagrzybionym i mokrym drewnie drzew iglastych. Rzadziej pojawia się w drewnie drzew liściastych. Kołatek uparty nie żeruje w drewnie, którego wilgotność jest niższa od 20 % ponieważ w tak suchym drewnie nie rozwijają się grzyby. Larwy kołatka upartego dorastają do 9 milimetrów długości. Ich charakterystyczną cechą są drobne kolce znajdujące się na dziewiątym segmencie odwłoka kołatka upartego. Chodniki drążone przez larwy kołatka upartego są bardzo zawiłe. Obok mączki drzewnej wypełnione są one również języczkowato spłaszczonymi grudkami kału.

Krokwiowiec piłkorożny

Krokwiowiec piłkorożny najczęściej występuje w stropach i na więźbach dachowych. Chrząszcze krokwiowca piłkorożnego mają brązowy kolor i od 3 do 5 milimetrów długości. Larwy krokwiowca piłkorożnego osiągają do 9 milimetrów długości. Rozwój krokwiowca piłkorożnego trwa minimum dwa lata.

Palotocz mostowy

Palotocz mostowy na terenie Polski występuje nad morzem, w delcie Wisły, na Pojezierzu Pomorskim i Zalewie Wiślanym. Palotocz mostowy rozwija się w zawilgoconym drewnie. Palotocz mostowy niszczy przede wszystkim konstrukcje wodne takie jak pale mostowe, falochrony i elementy zabudowy nadbrzeży. Chrząszcze palotocza mostowego mają od 6 do 14 milimetrów długości. Pojawiają się głównie w czerwcu i w lipcu.

Zmorsznik czerwony

Zmorsznik czerwony dokonuje zniszczeń przede wszystkim w drewnie obiektów mających bezpośredni kontakt z wilgotną ziemią takich jak pale mostowe, słupy ogrodzeniowe i nieizolowane od wilgoci legary oraz podwaliny. Największe szkody zmorsznik czerwony powoduje w drewnianych obiektach małej architektury. Zmorsznik czerwony żeruje wyłącznie w zawilgoconym drewnie drzew iglastych. Cykl rozwojowy zmorsznika czerwonego jest dość krótki jak na szkodnika drewna trwa on bowiem od 2 do 3 lat, a w wyjątkowo sprzyjających warunkach może on ulec skróceniu do nawet roku. Chrząszcze zmorsznika czerwonego mają od 10 do 21 milimetrów długości.

Różnice pomiędzy samicami, a samcami zmorsznika czerwonego są bardzo wyraźne za równo jeśli chodzi o ubarwienie jak i o budowę ciała tego szkodnika drewna. Samce zmorsznika czerwonego są mniejsze od samic zmorsznika czerwonego. Rójka zmorsznika czerwonego trwa od końca czerwca do września. Największe nasilenie rójki zmorsznika czerwonego przypada na najcieplejsze dni lata. Kopulacja zmorsznika czerwonego przypada najczęściej na godziny popołudniowe. Pojedyncza samica zmorsznika czerwonego składa 700 jaj. Jaja te składane są pojedynczo lub po kilka sztuk w szparach w drewnie. Po kilku dniach ze złożonych przez samice jaj lęgną się larwy. Po wylęgu larwy zmorsznika czerwonego wgryzają się w drewno. Chodniki drążone przez larwy zmorsznika czerwonego na całej swojej długości mają owalny przekrój. Najczęściej przebiegają one wzdłuż włókien. Larwy zmorsznika czerwonego dorastają do 35 milimetrów długości. Na końcu chodników larwalnych znajdują się kolebki poczwarkowe, które odgrodzone są od chodników larwalnych warstwą wiórków.

Trzeń długoryjki

Trzeń długoryjki zaliczany jest do rodziny ryjkowcowatych. Charakterystyczną cechą przedstawicieli tej rodziny jest wydłużona głowa posiadająca ryjek od którego pochodzi nazwa całej grupy. W Polsce trzeń długoryjki występuje lokalnie na silnie zagrzybionym i zawilgoconym drewnie drzew iglastych i liściastych. Trzeń długoryjki najczęściej występuje w słupach, palach mostowych i w drewnie użytym do konstrukcji budynków. Chrząszcze trzenia długoryjki są ciemnobrunatne i mają od 4 do 6 milimetrów długości. Na końcu silnie rozszerzonego w końcowej części ryjka znajduje się aparat gębowy. Czułki trzenia długoryjki są kolankowato załamane i zakończone buławką. Larwy trzenia długoryjki są grube, krótkie i łukowato wygięte. Kształt ten jest typowy dla larw przedstawicieli rodziny ryjkowcowatych. Larwy trzenia długoryjki mają żółtawą lub białą barwę. Osiągają one do 10 milimetrów długości. Zniszczenia powodowaneprzez trzenia długoryjkę są bardzo podobne do zniszczeń powodowanych przez krokwiowca piłkorożnego i kołatka upartego.

Króciec wielożerny

Króciec wielożerny to kolejny przedstawiciel rodziny ryjkowcowatych. Króciec wielożerny rozwija się w nadpsutym przez grzyby i zawilgoconym drewnie drzew iglastych i liściastych. Liczące od 3 do 4 milimetrów chrząszcze króćca wielożernego są ciemnobrunatne. Osobniki dorosłe króćca wielożernego pojawiają się w maju i w czerwcu. Jaja składane są przez samice króćca wielożernego pojedynczo. Po upływie 2-3 tygodni lęgną się z nich larwy. Pod względem wyglądu przypominają one larwy trzenia długoryjki. Ich chodniki są bardzo wąskie mają bowiem poniżej 1 milimetra długości i charakteryzują się bardzo zawiłym przebiegiem.

Butwiak owłosiony

Butwiak owłosiony występuje na terenie niemal całej Polski. Żeruje w nadpsutym przez grzyby i zawilgoconym drewnie iglastym, choć może występować również w drewnie liściastym. Butwiak owłosiony szczególnie często żeruje w drewnie sosnowym. Ciemnobrunatne chrząszcze butwiaka owłosionego mają od 3 do 3,5 milimetra długości. Głowa i przedplecze butwiaka owłosionego kryte są krótkimi włoskami. Larwa butwiaka owłosionego ma do 10 milimetrów długości. Pod względem kształtu i wyglądu przypomina larwy trzenia długoryjki.

Owady żerujące w stale zanurzonym drewnie

Owady żerujące w stale zanurzonym drewnie, które nadpsute zostało przez mikroorganizmy to wyjątkowo nieliczna grupa należy bowiem do niej jedynie ochotek czerwony. Na szczęście owad ten powoduje jedynie płytkie uszkodzenia i żeruje tylko w już uszkodzonym drewnie w związku z czym nie powoduje on znaczących strat gospodarczych. Larwy ochotka czerwonego żyją przede wszystkim w miejscach o mulistym dnie i wysokim zanieczyszczeniu organicznym. Larwy ochotka czerwonego często stosowane są jako pokarm dla ryb ozdobnych lub jako przynęta wędkarska.

Owady żerujące w nieokorowanym drewnie

Wiele gatunków szkodników drewna żeruje pomiędzy drewnem, a korą. Aby zapobiec ich pojawieniu się nigdy nie należy używać podczas budowy nieokorowanego drewna. Do tej grupy szkodników drewna zaliczamy przede wszystkim zagwoździka fioletowego i stukacza świerkowca.

Owady trafiające do budynków z drewnem i kończące rozwój wewnątrz budynków

Do tej grupy owadów zaliczamy owady, które wprowadzane są do drewna w lesie i wraz z drewnem trafiają do wnętrz naszych domów. Mogą one dokończyć swój rozwój w drewnie, ale nie opanowują drewna z którego wyszły ponownie. Ponieważ przedstawiciele tej grupy nie zasiedlają drewna ponownie szkody przez nie powodowane nie są duże. Do grupy tej należy wykarczak sosnowiec, kapturnik ceglasty oraz trzpiennikowate takie jak trzpiennik sosnowiec, kruszel czany i drzewiennik olbrzym.

Szkodniki drewna wykorzystujące drewno jako kryjówkę

Ostatnią grupą szkodników drewna są owady wykorzystujące drewno jako kryjówkę. Owady te zakładają gniazda w drewnie lub wykorzystują drewno do ukrycia larw podczas przepoczwarzenia. Do grupy tej zaliczamy gmachówkę pniową, skórnika peruwianka i skórnika słonińca. Uszkodzenia drewna powodowane przez skórniki dotyczą głównie półek, szafek i tym podobnych w miejsc i występują jedynie w miejscach w których panują bardzo złe warunki higieniczne.

Wykrywanie obecności szkodników drewna

Aby zwalczyć szkodniki drewna należy najpierw wiedzieć, że w drewnie żerują. Niestety żerowanie drewnojadów w drewnie przez dłuższy czas może pozostać niezauważone. O ich pojawieniu się mogą świadczyć otwory znajdujące się w drewnie z których może wysypywać się mączka, obecność osobników dorosłych i larw oraz wydobywające się z wnętrza drewna dźwięki żerowania owadów.

Wykrywanie ksylofagów wymaga dużej wiedzy i doświadczenia. Odróżnienie drewna w którym żerują żywe owady od drewna, które zostało już opuszczone przez postaci dorosłe owadów nie jest łatwe. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym odróżnienie drewna zasiedlonego od niezasiedlonego jest fakt, że drewno mogło zostać opuszczone, a potem ponownie zasiedlone przez owady.

Najbardziej oczywistym symptomem porażenia owadami jest rzecz jasna obecność owadów najczęściej larw. Niestety zazwyczaj w celu jej stwierdzenia konieczne byłoby rozłupanie drewna, co zwykle nie jest możliwe ponieważ naszym celem zwykle jest ochrona drewna, a nie jego niszczenie. Czasami postaci dorosłe owadów można znaleźć wewnątrz budynków. O obecności szkodników drewna w danym miejscu może też świadczyć obecność w danym miejscu drapieżców polujących na dany gatunek owada.

szkodniki drewna

Zwykle jednak zauważenie owadów nie jest możliwe. W takiej sytuacji  należy dokładnie przyjrzeć się drewnu, które jak podejrzewamy może być porażone przez owady. Warto poszukać znajdujących się na nim otworów wylotowych, które pozostają po sobie postaci dorosłe owadów opuszczające drewno. Z otworów tych może wysypywać się mączka drzewna. Jeżeli większa ilość owadów drążyła drewno przez dłuższy czas drewno może zacząć się rozsypywać. Obecność owadów można również rozpoznać za pomocą słuchu nasłuchując odgłosów drążenia owadów w drewnie.

Niezwykle istotne jest odróżnienie czynnych żerowisk owadów żerujących w drewnie od żerowisk opuszczonych. Jest tak ponieważ wymagają one różnego postępowania. W żerowiskach czynnych powinna zostać dokonana dezynsekcja, a w żerowiskach opuszczonych nie ma potrzeby przeprowadzania żadnych zabiegów mających na celu zwalczanie owadów. O opuszczeniu drewna przez drewnojady może świadczyć przyciemniona warstwa drewna w otworach wylotowych. Niestety określenie, czy dane żerowisko jest czynne, czy też został już opuszczone nie zawsze jest możliwe. W takich sytuacjach należy postępować tak, jakby dane żerowisko szkodników drewna było nadal czynne.

Stwierdzenie, czy w danym miejscu występują szkodniki drewna to dopiero pierwszy etap wykrywania szkodników drewna. Następnym etapem jest stwierdzenie jaki gatunek owada odpowiedzialny jest za zniszczenia dokonane w danym miejscu. Najłatwiej jest oczywiście dokonać tego na podstawie cech postaci dorosłych, poczwarek i larw.  Różnice pod względem wyglądu w przypadku postaci dorosłych różnych gatunków szkodników drewna są bardzo duże więc zazwyczaj nie stanowi to problemu. Dużo trudniejsze jest odróżnienie od siebie larw poszczególnych szkodników drewna ponieważ różnice pomiędzy nimi są bardzo niewielkie.

Dużym problemem jest fakt, że aby odróżnić od siebie owady żerujące w drewnie na podstawie ich cech zewnętrznych należy je najpierw znaleźć, a jak wspominaliśmy owady te często są jedynie wewnątrz drewna, którego wolelibyśmy nie uszkadzać. Na szczęście gatunek owada występującego w danym miejscu rozpoznać można po cechach żerowisk larw oraz otworów tworzonych przez opuszczające drewno postaci doskonałe. Szczególnie przydatna jest obserwacja kształtu grudek odchodów larw, które można znaleźć w mączce drzewnej wysypującej się z otworów utworzonych przez owady żerujące w drewnie. Owady żerujące w drewnie różnią się od siebie pod względem wymagań środowiskowych. Na podstawie gatunku drewna, stopnia jego zagrzybienia i wilgotności, temperatury panującej w zaatakowanym przez owady pomieszczeniu oraz częstotliwości pojawiania się danego gatunku ksylofagów na danym terenie można określić pojawienie się jakich gatunków owadów w danym miejscu jest najbardziej prawdopodobne.

W trakcie wykrywania porażenia drewna przez owady łatwo popełnić błąd. Istnieje wiele rodzajów błędów, które można popełnić podczas wykrywania identyfikacji owadów. W związku z tym nie sposób opisać wszystkich z nich. Dlatego ograniczymy się tylko do jednego przykładu.

Załóżmy, że na zewnątrz budynku zauważyliśmy żerowisko, którego wygląd jednoznacznie wskazuje na to, że zostało ono utworzone przez spuszczela pospolitego. Z otworów wysypuje się mączka drewna. W tej sytuacji oczywistym wydaje się wniosek, że żerowisko jest czynne. Wniosek ten nie musi być jednak słuszny. W opuszczonych żerowiskach spuszczela pospolitego często gnieżdżą się bowiem osy i pszczoły. Dotyczy to zwłaszcza żerowisk znajdujących się w miejscach nasłonecznionych.

Zwalczanie szkodników drewna

Walka ze szkodnikami drewna wymaga posiadania dużej wiedzy na temat ich biologii, wielkości powodowanych przez nie szkód oraz znajomości metod profilaktyki i zwalczania szkodników drewna. W celu profesjonalnego zwalczenia drewnojadów niezbędne jest też posiadanie wysoko profesjonalnego sprzętu do ich zwalczania. To jaki konkretnie sprzęt jest niezbędny w tym celu uzależnione jest od wybranej metody zwalczania szkodników drewna. Metod zwalczania szkodników drewna jest wiele. Wybór odpowiedniej metody uzależniony jest od wielu czynników w tym między innymi od miejsc, w którym będzie odbywało się zwalczanie szkodników, ilości szkodników występujących w danym miejscu i ilości drewna, które zostało przez nie opanowane i od wielu innych czynników.

Najpowszechniej stosowanymi metodami zwalczania szkodników drewna są gazowanie i wygrzewanie za pomocą promieniowania mikrofalowego.


Ocena: 5/5 - 165