Czym jest zmorsznik czerwony ?

Zmorsznik czerwony (Stictoleptura rubra) jest chrząszczem z rodziny kózkowatych (Cerambycidae), podrodziny zmorsznikowych (znanej również jako zmorszniki) i plemienia lepturini. W naszym artykule przedstawimy zmorsznika czerwonego oraz jego najbliższych krewnych.

Kózkowate

Kózkowate nazywane również kózkami to niezwykle liczna bo licząca aż 20 000 gatunków rodzina owadów zaliczana do podrzędu chrząszczywielożernych. Charakterystycznymi cechami przedstawicieli tej rodziny są wydłużone ciało i długie czułki. Kózkowate to zwierzęta roślinożerne. Życie i żerowanie większości gatunków kózkowatych związane jest z konkretnym rodzajem roślin, najczęściej drzew. Niektóre spośród gatunków kózek na przykład spuszczel pospolity są szkodnikami drewna użytkowego. Większość gatunków kózek występuje w rejonach tropikalnych lub subtropikalnych niemniej wiele gatunków kózkowatych występuje również na terenie Polski. Zmorsznik czerwony jest jednym z najczęściej spotykanych przedstawicieli rodziny kózkowatych występującym w Polsce.

Plemie lepturini

Plemie lepturini do którego zaliczamy zmorsznika czerwonego jest niezwykle liczne zarówno w rodzaje jak i gatunki.

Charakterystycznymi cechami przedstawicieli tego plemienia są przewężenia znajdujące się za skroniami głową oraz długie i smukłe czułki. Przedplecze przedstawicieli plemienia lepturini najczęściej ma kształt dzwonowaty. Pokrywy są smukłe i zwężają się ku tyłowi. Odnóża smukłe Pierwszy człon stopy jest dłuższy od dwóch pozostałych.

Łacińskie nazwy zmorsznika czerwonego

Zmorsznik czerwony posiada wiele nazw łacińskich. Nie ma w tym nic dziwnego. Wiele owadów było w przeszłości opisywanych wielokrotnie, a za każdym razem nadawano im nową nazwę łacińską. Nie inaczej było ze zmorsznikiem czerwonym. Łacińskie nazwy zmorsznika czerwonego to między innymi Aredolpona, Corymbia, Leptura i Stictoleptura rubra. W chwili obecnej za właściwą nazwę łacińską zmorsznika czerwonego uznawana jest nazwa Stictoleptura rubra.

Jak wygląda zmorsznik czerwony ?

Zmorsznik czerwony jest owadem średniej wielkości. Ma 2 centymetry długości. Dymorfizm płciowy u zmorsznika czerwonego jest wyjątkowo wyraźny. Samce zmorsznika czerwonego są szczuplejsze od samic, a ich ciało zwęża się ku tyłowi. Ciało samca zmorsznika czerwonego jest czarne z wyjątkiem żółto-czarnych pokryw i żółto-czarnych nóg. Samice zmorsznika czerwonego są czerwone, choć zdarzają się również osobniki czarne. Pokrywy samic zmorsznika czerwonego są zawsze czerwone. Samice zmorsznika czerwonego są szersze, masywniejsze i bardziej pękate od samców.

Co jedzą zmorszniki czerwone ?

Larwy zmorszników czerwonych atakują martwe, wilgotne i zagrzybione drewno. Osobniki dorosłe zmorsznika czerwonego żywią się pyłkiem kwiatów.

Gdzie występuje zmorsznik czerwony ?

Zmorsznik czerwony występuje pospolicie na terenie całej Polski. Najczęściej pojawia się on w lasach zwłaszcza iglastych i mieszanych. Może pojawiać się również w miejscach w których cięte lub obrabiane jest drewno na przykład na terenie tartaków.

Rozmnażanie się zmorsznika czerwonego

Osobniki dorosłe zmorsznika czerwonego pojawiają się od czerwca do września, ale najliczniejsze są w lipcu oraz w sierpniu. Jako pierwsze pojawiają się samce zmorsznika czerwonego. Samice pojawiają się niedługo po nich. Kopulacja zmorsznika czerwonego najczęściej ma miejsce na starych pniakach drzew iglastych. Często odbywa się ona również na kwiatach których pyłek jest pokarmem osobników dorosłych.

Jaja składane są przez samice zmorsznika czerwonego na tych samych pniakach na których miała miejsce kopulacja. Pojedyncza samica zmorsznika czerwonego może złożyć do 700 jaj. Larwy zmorsznika czerwonego wylegają się z jaj po upływie kilkunastu dni od ich złożenia. Chodniki drążone przez larwy zmorsznika czerwonego są kręte i nieregularne. Po co najmniej dwóch latach żerowania larwy zmorsznika czerwonego przeobrażają się w kolebce poczwarkowej, a następnie opuszczają ją przez otwory wylotowe.

Zmorsznik mały

Bardzo pospolitym gatunkiem zmorsznika jest również zmorsznik mały (Pseudovadonia livida)

Zmorsznik mały ma od 7 do 9 milimetrów długości. Pokrywy zmorsznika małego są brązowożółte, golenie drugiej oraz trzeciej pary nóg brunatne, a reszta ciała zmorsznika małego jest czarna. Przedplecze i pokrywy zmorsznika małego pokrywają żółte włoski. Zmorsznik mały jest bardzo podobny do zmorsznika paskoczułkiego, ale w przeciwieństwie do niego nie posiada żółtych pasków na czułkach.

Zmorsznik mały występuje na terenie łąk, polan, przydroży, przytorzy, skrajów lasów i ugorów.

Osobniki dorosłe zmorszników małych pojawiają się od maja do wrzenia i żywią się pyłkiem roślin. Larwy zmorsznika małego żerują w zagrzybionym drewnie.

Rodzaj Stictoleptura

Zmorsznik czerwony zaliczany jest do rodzaju Stictoleptura. Oprócz zmorsznika czerwonego w Polsce żyje jeszcze kilku przedstawicieli tego rodzaju w tym między innymi zmorsznik paskoczułki (Stictoleptura maculicornis), zmorsznik białowieski (Stictoleptura variicornis) oraz nieposiadające polskich nazw Stictoleptura scutellata scutellata, Stictoleptura fulva i Stictoleptura tesserula.

Zmorsznik paskoczułki (Stictoleptura maculicornis)

Jak wspominaliśmy bliskim krewnym zmorsznika czerwonego jest zmorsznik paskoczułki (Stictoleptura maculicornis). Zmorsznik paskoczułki ma od 7,5 do 12,5 milimetrów długości. Jego pokrywy są brunatne, a reszta ciała czarna. Na czułkach znajdują się żółtawe prążki umożliwiające odróżnienie zmorsznika paskoczułkiego od innych gatunków zmorszników. Czułkom tym owad ten zawdzięcza również swoją nazwę.

Zmorsznik paskoczułki (Stictoleptura maculicornis) jest powszechny na terenie Europy. Jego zasięg występowania rozciąga się od wschodnich Pirenejów poprzez południowe Alpy, Bałkany i kaukaz. Na północy zasięg występowania zmorsznika paskoczułkiego sięga północnej Skandynawii i Rosji. W Polsce gatunek ten występuje pospolicie w lasach mieszanych i iglastych na terenie całego kraju. Najczęściej występuje na obrzeżach łąk i lasów oraz na leśnych polanach.

Osobniki dorosłe zmorsznika czerwonego pojawiają się od maja do lipca, ale na terenach górskich mogą one pojawić się również w sierpniu. Osobniki dorosłe zmorszników paskoczułkich żywią się pyłkiem i nektarem  w związku z czym właśnie na kwiatach obserwowane są one najczęściej. Najczęściej pojawiają się one na kwiatach fioletowych takich jak driakwie i świerzbnice. Spotykane są również na kwiatach żółtych i białych takich jak krwawniki i baldaszkowate oraz na malinach.

Kopulacja zmorszników paskoczułkich odbywa się na kwiatach. Po kopulacja jaja składane są przez samice w szczelinkach na martwym, butwiejącym drewnie. Żerowanie larw zmorsznika paskoczułkiego w drewnie trwa co najmniej dwa lata. Larwy zmorszników paskoczułkich żerują w przegrzybiałym i martwym drewnie drzew iglastych i liściastych. Najczęściej są to rozkładające się gałęzie.

Stictoleptura fulva

Stictoleptura fulva występuje głównie na terenie południowej, zachodniej i środkowej części Europy, a konkretnie w południowej Anglii i Irlandii, we Francji i w górach środkowej i południowej Europy. W Europie środkowej w tym również w Polsce Stictoleptura fulva występuje rzadko. Większość informacji o jego występowaniu dotyczy pojedynczych osobników. Osobniki dorosłe najczęściej widywane były na kwiatach krwawników oraz roślin z rodziny baldaszkowatych.

Stictoleptura scutellata scutellata

Stictoleptura scutellata scutellata występuje na terenie południowej i środkowej Europy, Danii i południowej Szwecji. W Azji występuje na Kaukazie, w Azji mniejszej i w północnym Iranie. Na terenie Europy środkowej Stictoleptura scutellata scutellata występuje głównie w górach. Na terenach nizinnych pojawia się rzadziej. Larwy tego owada żerują w martwym, twardym i suchym drewnie żywych drzew oraz w leżących na ziemi pniach i gałęziach drzew liściastych takich jaki buki, dęby, graby, leszczyny, olsze i wiązy. Osobniki dorosłe często widywane są na kwiatach roślin z rodziny baldaszkowatych, bzach oraz wiązówkach błotnych.

Stictoleptura tesserula

Stictoleptura tesserula występuje na terenie południowo-wschodniej Europy. Poza Europą występuje w Azji, a konkretnie na Kaukazie, Zakaukaziu w Armenii, Turcji i w północnym Iranie. Na terenie Polski owad ten jest bardzo rzadki, a jego występowanie odnotowano jedynie na terenie nielicznych stanowisk położonych w południowej Polsce. Postaci dorosłe pojawiają się od czerwca do sierpnia. Widywane były one na kwiatach arcydzięgla błotnego, baldaszkowatych, barszczy, parzydła leśnego, wiązówki błotnej i wierzbownic.

Zmorsznik białowieski (Stictoleptura variicornis)

Zmorsznik białowieski występuje w północno-wschodniej Europie, Syberii, północnej Mongolii, północno-wschodnich Chinach, Korei, Japonii i w Ameryce Północnej. Zmorszniki białowieskie pojawiają się za równo w lasach mieszanych jak i iglastych. W Polsce zmorsznik białowieski występuje na terenie puszczy białowieskiej, gdzie rozwija się na martwym i suchym drewnie świerka pospolitego.

Osobniki dorosłe zmorsznika białowieskiego pojawiają się od czerwca do sierpnia. Jaja składane są przez samice w starych chodnikach wyjściowych oraz w szczelinach. Żerowanie larw zmorsznika białowieskiego najczęściej odbywa się na drewnie martwym:

• na powalonym drzewie,
• w stojących pniach,
• grubych, leżących na ziemi gałęziach
• wiatrołomach.

Żerowanie larw zmorsznika białowieskiego początkowo odbywa się w bieli, a następnie w twardzieli drewna. Przepoczwarzenie zmorsznika białowieskiego ma miejsce w lipcu lub w sierpniu.