FUMIGACJA KOŚCIOŁA

Kościoły są w zdecydowanej większości cennymi zabytkami, które powinny zostać zachowane dla kolejnych pokoleń. Niestety tak samo jak w przypadku innych budowli zabytkowych istnieje wiele czynników zewnętrznych zagrażających kościołom. Nie sposób omówić w jednym artykule ich wszystkich dlatego skupimy się jedynie na jednym z nich, a mianowicie na szkodnikach drewna. Rozwiązaniem problemu ich bytownia jest fumigacja kościoła. 

W zabytkowych kościołach drewno jest wszechobecne. Niektóre z nich całkowicie wykonane są z drewna. Częściej jednak z drewna wykonane są liczne elementy konstrukcyjne kościołów i wyposażenie ich wnętrza. Szkodniki drewna potrafią żerować w nim przez wiele lat. Często w tych samych budynkach żeruje wiele kolejnych pokoleń szkodników. Jeśli żerowanie to nie zostanie powstrzymane wcześniej, lub później doprowadzi to osłabienia drewna na tyle, że nie wytrzyma ono obciążeń, którym jest poddawane. W przypadku budynków może doprowadzić do ich zawalenia się, a w przypadku drewnianych przedmiotów do rozsypania się.

Drewniane przedmioty w których żerują owady z czasem stają się coraz słabsze. Po pewnym czasie stają się wrażliwe nawet na delikatne uderzenia, a później potrafią rozsypać się nawet całkowicie niedotykane. Żerowanie szkodników drewna odbywa się w jego wnętrzu. Oznacza to, że nawet całkowicie przeżarte przez szkodniki drewna przedmioty mogą z zewnątrz, a przynajmniej z większej odległości sprawiać wrażenie będących w całkiem dobrym stanie. Wiele szkodników drewna na przykład kołatek domowy do swojego żerowania wybiera właśnie stare drewno mimo iż drewno takie nie jest dla nich szczególnie pożywne, a rozwój odbywający się w nim jest dłuższy niż rozwój odbywający się w młodszym drewnie. Można podejrzewać, że preferencja ta wykształciła się u kołatka domowego dlatego, że im starsze drewno tym mniej prawdopodobne, że zostanie ono zniszczone w czasie koniecznym dla pełnego rozwoju larw kołatka domowego.

Fumigacja skutecznie zwalcza szkodniki drewna

Podstawową przeszkodą utrudniającą zwalczanie szkodników drewna jest fakt, że żerują one w jego wnętrzu. Zwalczanie szkodników drewna w kościołach ma na celu ochronienie tych budynków przed zniszczeniem. W związku z tym nie można zwalczać szkodników drewna w kościołach metodami, które mogą doprowadzić do zniszczenia drewna będącego ich elementem. Ten sam problem pojawia się również w przypadku konieczności zwalczania szkodników drewna żerujących w innych rodzajach obiektów. Na szczęście drewno to materiał włóknisto-porowaty. Tego typu materiały łatwo pochłaniają gazy.

Z tego powodu skutecznym sposobem na zwalczanie szkodników drewna jest poddanie drewna działaniu toksycznych dla nich gazów. Działania te znane są jako fumigacja. Obecnie gazem najczęściej stosowanym podczas fumigacji drewna jest fosforowodór. Fumigacja przeprowadzana za pomocą tego gazu określana jest jako fumigacja fosforowodorem. Z naszego artykułu dowiecie się od czego zależy skuteczność fumigacji kościoła, w jakich budynkach może być przeprowadzana fumigacja fosforowodorem, jakie są alternatywy dla fumigacji fosforowodorem, jak zabezpieczyć drewno po fumigacji fosforowodorem i jak zabezpieczyć budynek po fumigacji fosforowodorem.

Fosforowodór stosowany jest do fumigacji kościołów, innych obiektów sakralnych, a także wszelkiego rodzaju innych obiektów w tym zwłaszcza domów. Fumigacja kościoła może być stosowana do zwalczania szkodników w kościołach dowolnej wielkości, nawet bardzo dużych. Fumigacja kościoła skutecznie zwalcza wszystkie gatunki szkodników drewna. Fumigacja zwalcza również wszelkie inne szkodniki znajdujące się w fumigowanym budynku. Fumigacja zwalcza nawet szkodniki drewna żerujące w trudno dostępnych, osłoniętych elementach drewnianych, co nie jest możliwe w przypadku innych metod zwalczania szkodników drewna.

Fumigacja kościoła fosforowodorem zazwyczaj obejmuje cały kościół w związku z czym jej koszt jest niezależny od tego, czy szkodniki drewna żerują w pojedynczych elementach, czy też w całym budynku. Zazwyczaj fumigacja wiąże się z przykryciem całego kościoła folią stąd jej inna nazwa czyli namiotowanie. Fumigacja kościoła fosforowodorem bywa też określana jako gazowanie kościoła fosforowodorem.

Żelowanie żelem owadobójczym XILIX gel będące najpopularniejszą alternatywną metodą zwalczania szkodników drewna zazwyczaj obejmuje jedynie pojedyncze elementy, które zainfekowane zostały przez szkodniki drewna. Jeśli żelowanie zelem owadobójczym XILIX gel obejmie więcej elementów to jego koszt szybko stanie się wyższy od kosztu fumigacji. W przypadku kościołów zainfekowanych przez szkodniki drewna zazwyczaj jest wiele elementów z których duża część jest niedostępna bez demontażu niektórych choćby elementów świątyni. Z tych powodów fumigacja kościoła fosforowodorem jest główną metodą zwalczania szkodników drewna w kościołach. Inne metody zwalczania szkodników drewna są w nich stosowane znacząco rzadziej.

Fosforowodór zabija wszelkie żywe organizmy, lecz jednocześnie jest on całkowicie bezpieczny dla drewna. Nie powoduje on jego pęcznienia, kurczenia się, czy zawilgocenia.

GAZOWANIE KOŚCIOŁA SKUTECZNOŚĆ

Skuteczność fumigacji fosforowodorem uzależniona jest głównie od trzech czynników. Czynniki te to stężenie fosforowodoru w powietrzu, czas działania tego gazu oraz temperatura powietrza (im wyższa tym lepiej). Im wyższe stężenie fosforowodoru tym krócej może trwać zabieg fumigacja kościoła fosforowodorem, a im dłużej trwa fumigacja kościoła fosforowodorem tym niższe może być stężenie fosforowodoru podczas zabiegu fumigacja kościoła fosforowodorem. Nawet jednak przy bardzo wysokim stężeniu fosforowodoru zabieg gazowanie kościoła fosforowodorem nie powinien trwać zbyt krótko. Wynika to przede wszystkim z dużych rozmiarów kościołów. Jeśli fumigacja kościoła fosforowodorem będzie trwała zbyt krótko fosforowodór nie zdąży dotrzeć do wszystkich części poddawanego zabiegowi fumigacja fosforowodorem kościoła. Niektóre spośród stadiów rozwojowych szkodników drewna potrafią wstrzymać pobieranie powietrza przez pewien czas. Nawet różne osobniki należące do tego samego gatunku owadów będące na tym samym etapie rozwoju różnią się pomiędzy sobą wrażliwością na działanie fosforowodoru.

Zazwyczaj rozkład tej odporności wygląda w ten sposób, że większość osobników szkodników drewna cechuje się podobną wrażliwością, a nieliczne są wyraźnie mniej lub bardziej wrażliwe na działanie fusforowodoru od reszty. Im większe odchylenie poziomu wrażliwości na fosforowodór od średniej tym mniej jest osobników cechujących się danym poziomem odchylenia. Fumigacja kościoła fosforowodorem musi być odpowiednio długa aby zabić wszystkie osobniki szkodników drewna żerujących w danym kościele nawet jeśli wyjątkowo odporny osobnik szkodnika drewna znajdzie się w trudno dostępnym dla fosforowodoru miejscu. Mimo wymienionych przeszkód odpowiednio długa fumigacja kościoła przeprowadzona przy odpowiednio wysokim stężeniu fosforowodoru cechuje się całkowitą skutecznością. Aby gazowanie kościoła fosforowodorem było całkowicie skuteczne koniecznym jest jednak aby fumigacja kościoła fosforowodorem została przeprowadzona przez profesjonalistów w zwalczaniu szkodników drewna metodą fumigacja kościoła fosforowodorem.

Zabezpieczanie drewna przed ponownym pojawieniem się w nim szkodników drewna

Fumigacja fosforowodorem to wysoce skuteczny i zazwyczaj najbardziej optymalny kosztowo sposób na zwalczanie szkodników drewna w kościele, ale również sposób na zwalczanie szkodników drewna w domu i zwalczanie szkodników drewna w innych miejscach. Niestety fumigacja fosforowodorem nie zabezpiecza drewna przed ponownym pojawieniem się w nim szkodników. W przypadku kościołów jest to szczególnie istotne ponieważ w ich przypadku nie chodzi jedynie o bieżące powstrzymanie działalności szkodników drewna, ale o zachowanie świątyni w możliwie dobrym stanie na długie lata, a nawet wieki.

Dlatego drewniane elementy kościołów, a przynajmniej te z nich w przypadku których jest to możliwe powinny zostać zabezpieczone przez pojawieniem się w nich szkodników drewna w przyszłości. W tym celu najlepiej sprawdza się żel owadobójczy XILIX gel. Ilość żelu owadobójczego XILIX gel niezbędnego do zabezpieczenia drewna przed owadami jest mniejsza od ilości żelu owadobójczego XILIX gel, który używany jest do zwalczania owadów już występujących w drewnie. Żel owadobójczy XILIX gel łatwo wchłania się w drewno. Wynika to za równo z już wspominanej porowatości drewna jak i z właściwości samego żelu owadobójczego XIIX gel.

Z tego powodu często stosowane jest zintegrowane zwalczanie szkodników drewna w kościele polegające na tym, że najpierw przeprowadzane jest zwalczanie szkodników drewna w kościele za pomocą metody fumigacja fosforowodorem, a następnie zabezpieczanie drewna żelem owadobójczym XILIX gel.

Użytkowanie kościoła podczas fumigacji fosforowodorem

Fosforowodór jest gazem wysoce toksycznym. Z tego powodu podczas zabiegu fumigacja kościoła fosforowodorem nikt nie powinien znajdować się wewnątrz świątyni. Oznacza to, że na czas trwania zabiegu fumigacja kościoła fosforowodorem kościół poddany zabiegowi gazowanie kościoła fosforowodorem będzie musiał zostać wyłączony z użytku w związku z czym w czasie trwania zabiegu namiotowanie kościoła nie będą mogły odbywać się w nim żadne uroczystości.

Dlaczego nie należy zwlekać ze zwalczaniem szkodników drewna w kościele ?

Żerowanie szkodników drewna w kościołach bardzo często przez długi czas pozostaje niezauważone. Kiedy już zostanie ono zauważone zniszczenia dokonane przez nie w kościele lub w znajdujących się w jego wnętrzu przedmiotach często są już poważne. Z tego powodu z działaniami mającymi na celu zwalczanie szkodników drewna w kościele nie należy czekać i najlepiej będzie podjąć działania mające na celu zwalczanie szkodników drewna w kościele od razu po zauważeniu, ze są problemy ze szkodnikami drewna w kościele. Dotyczy to zresztą wszystkich budynków w których zauważyliśmy obecność szkodników drewna nie tylko kościołów. Niestety zdarza się, że działania mające na celu zwalczanie szkodników drewna w kościele lub w jakimkolwiek innym budynku nie są podejmowane wystarczająco szybko. Czasami mija wiele lat od zauważenia, że pojawił się problem ze szkodnikami drewna zanim podjęte zostaną jakiekolwiek działania mające na celu zwalczanie szkodników drewna. W tym czasie dochodzi do poważnych, często nieodwracalnych zniszczeń drewna, a tym samym budynków, budowli i przedmiotów, które zostały z niego wykonane.

Niektóre szkodniki drewna żerują wyłącznie w starym drewnie, a inne tylko w młodym. Kościoły zazwyczaj są dość starymi budynkami w związku z czym żerują w nich szkodniki drewna starego. Oznacza to, że nie można oczekiwać, że szkodniki drewna przestaną żerować w danym kościele ponieważ stanie się ono dla nich zbyt stare.

Z tych powodów przeprowadzenie działań mających na celu zwalczanie szkodników drewna w kościele jest czymś, czego w dłuższej perspektywie nie da się uniknąć jeśli chcemy zachować świątynie w obecnym lub możliwie najbardziej podobnym do obecnego stanie.

Szkodniki drewna występujące w kościołach

Istnieje wiele gatunków szkodników drewna występujących na terenie kościołów. Szczególnie często jednak występuje w nich kołatek domowy (Anobium punctatum). Kołatek domowy może żerować w starym, mającym nawet setki lat drewnie za równo drzew liściastych lub iglastych. W Polsce tak stare drewno najłatwiej znaleźć jest na terenie kościołów. Kołatek domowy jest bardzo powszechnym gatunkiem szkodnika drewna również poza kościołami. Jest on najczęściej występującym gatunkiem kołatka w Polsce, a także obok spuszczela pospolitego najczęściej występującym szkodnikiem drewna technicznego w ogóle. Kołatek domowy powszechny jest zwłaszcza w miejscach chłodnych i wilgotnych, których nie rzadko nie brakuje na terenie kościołów. W miejscach suchych i słonecznych takich jak na przykład strychy nie pojawia się. W tego typu miejscach pojawia się za to wspomniany już spuszczel pospolity.

Kołatek domowy jest owadem bardzo niewielkim. Ma on zaledwie od 2 do 4 milimetrów długości. O obecności kołatów domowych w drewnie świadczą przede wszystkim dwie rzeczy. Pierwsza z nich to mające milimetr szerokości otwory w drewnie. Z otworów tych wysypuje się mączka drzewna. Druga z nich to przypominające kołatanie odgłosy.

Szkodniki drewna występujące w kościołach

Wspominany już kilkukrotnie przed chwilą spuszczel pospolity (Hylotrupes bajulus) również często pojawia się na terenie kościołów. Spuszczel pospolity spotykany jest zwłaszcza w więźbie dachowej oraz ścianach, które wykonane zostały z drewna drzew iglastych. W przeciwieństwie do kołatka domowego spuszczel pospolity rzadko pojawia się w drewnie wilgotnym. Preferuje drewno suche i może żerować w nim nawet jeśli jest ono silnie przesuszone. Spuszczela pospolite są wyjątkowo długowieczne. Dość często zdarza się, ze żyją nawet 7 lat, a zdarzają się przypadki spuszczeli pospolitych żyjących nawet kilkanaście lat. To jak długo trwa rozwój spuszczela pospolitego uzależnione jest od tego, jakie są właściwości odżywcze drewna.

Osobniki dorosłe spuszczela pospolitego pojawiają się dość późno jak na szkodniki drewna bo dopiero w początkowych dniach sierpnia. Również tu ujawniają się preferencje spuszczela pospolitego do wysokich temperatur ponieważ pojawiają się podczas najgorętszych dni. W drewnie w których spuszczele pospolite żerują już od wielu lat o ich obecności świadczą kilkumilimetrowe otwory z wysypującą się mączką drzewną.

W kościołach w zależności od ich wieku i innych czynników mogą pojawić się również inne gatunki szkodników drewna technicznego. Znajomość ich wszystkich nie jest jednak konieczna w celu zwalczenia szkodników drewna w kościele ponieważ stosowane metody zwalczania szkodników drewna w kościele, a także ich szczegółowy przebieg pozostają takie same bez względu na to, przez który z gatunków szkodników drewna zainfekowana została dana świątynia.