Gdzie można spotkać żerdziankę urussową - występowanie

Żerdzianka urussowa (Monochamus urussovi) występuje na terenie fennoskandynawii, i reszty Europy północno-wschodniej, Syberii, północnej Mongolii, północno-wschodnich Chin, Korei i Japonii. Razem z drewnem żerdzianka urussowa trafiała także do innych państw w tym również Polski. Na terenie Polski zasięg występowania żerdzianki urussowa odpowiada północno-wschodniemu zasięgowi występowania świerka. W Polsce najczęściej pojawia się ona w Puszczy Białowieskiej. Poza nią jej obecność została również odnotowana na terenie Nowego Targu i Dolnego Śląska.

Żerowanie żerdzianki urussowa

Żerdzianka urussowa na terenie Polski żeruje wyłącznie w świerku pospolitym. Atakuje dolne części pni świerków mających od 40 do 100 lat. Poza Polską żeruje one również w innych gatunkach świerków, innych drzewach iglastych takich jak jodły, sosny i modrzewie oraz w brzozie brodawkowatej. Żerdzianka urussowa atakuje drzewa obumierające, osłabione, nieokorowane, drzewa świeżo ścięte i wiatrowały. Najczęściej pojawia się w miejscach dobrze nasłonecznionych.

Jak wygląda żerdzianka urussowa

Osobniki dorosłe żerdzianki urussowa mają od 15 do 37 milimetrów długości. Są one czarne. Pod względem wyglądu ten drewnożerny owad bardzo przypomina blisko z nią spokrewnioną żerdziankę krawiec. Podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma gatunkami polega na tym, że wierzchołki pokryw żerdzianki urussowa są delikatnie urzeźbione i przykryte jasnymi, silnie zagęszczonymi włoskami, tworzącymi charakterystyczne omszenie. Na pokrywach samic żerdzianki urussowa znajdują się liczne biało owłosione plamki. U samców plam nie ma lub są one nieliczne.

Czarne czułki samców żerdzianki urussowa są dwu lub nawet więcej razy dłuższe od czułków samic. Czułki samic są znacząco krótsze, ale ich długość i tak przewyższa długość ciał samic. Czułki samic są biało obrączkowane począwszy od trzeciego członu. Jaja składane przez samice żerdzianki urussowa są lekko zgięte lub wydłużone. Mają one barwę żółtobiaławą lub białą i od 3,8 do 5,5 milimetrów długości. Beznogie larwy żerdzianki urussowa mają do 60 milimetrów długości. Ich głowa jest matowa, a na przedniej krawędzi czarna. Na przedniej krawędzi silnie zesklerytyzowanego przedplecza tego drewnożernego owada znajduje się poprzeczny rząd szczecinek. Na grzbietowych poduszkach odwłokowych tego drewnojada znajdują się dwie poprzeczne, oraz trzy podłużne bruzdy, a także liczne okrągłe brodawki, które rozmieszczone są w niemal regularnych poprzecznych szeregach.

Poczwarki żerdzianki urussowa są białe z ochrowowoskowym odcieniem. Mają one od 30 do 35 milimetrów długości. Na bokach przedplecza poczwarek żerdzianki urussowa znajduje się stożkowaty wzgórek. Pierwsza para przetchlinek jest znacząco większa od kolejnych. Na końcu odwłoka znajdują się kolce, które na całej swojej długości są silnie zesklerytyzowane. Czułki poczwarek są spilarnie zwinięte. U samicy tego drewnożernego owada są one zwinięte 1,5 lub 2 krotnie, a u samców teg drewnojada trzykrotnie.

Osobniki dorosłe żerdzianki urussowa pojawiają się od maja do września, ale najwięcej jest ich w lipcu. Odbywają one żer dojrzewający w koronach różnych gatunków drzew iglastych w tym zwłaszcza jodeł i świerków. Podczas żeru regeneracyjnego placowato obgryzają one korę gałązek i młodych pędów, oraz w nieznacznym stopniu biel. Pojedynczy osobniki dorosły żerdzianki urussowa uszkadza od 4,5 do 9,5 centymetrów kwadratowych powierzchni pędu. Żer regeneracyjny szczególnie groźny jest dla jodły syberyjskiej. Żerdzianki urussowa przenoszą na nią zarodniki grzyba Ceratocystis, który powoduje zamieranie gałęzi tych drzew.

Rozmnażanie się żerdzianki urussowa

Po kopulacji samica składa od 50 do 200 jaj. Składane są one przez samice tych drewnożernych owadów w lejkowatych, mających 4 milimetry szerokości nacięciach znajdujących się na strzałach świeżo ściętych lub osłabionych drzew. Nacięcia te sięgają aż do łyka. W każdym nacięciu składanych jest od jednego do trzech jaj. Najczęściej jaja te składane są na południowej stronie strzały. Larwy wylęgają się z jaj po upływie od 18 do 28 dni. Wygryzają one pod korą kręte chodniki, które placowato rozszerzają się. Podczas żerowania nieznacznie naruszane jest również drewno bielaste. Po przezimowaniu larwy wgryzają się w drewno poprzez owalny otwór mający 6,5 milimetra szerokości. Wgryzają się one w drewno dość głęboko bo na głębokość wynosząca nawet od 8 do 15 centymetrów. Początkowo chodniki te biegną prostopadle do osi strzały. Później pod kątem prostym lub łukowato zaginają się one w kierunku powierzchni drewna.

Chodniki te długie są na od 8 do 18 milimetrów, a ich długość wynosi od 32 do 54 milimetrów. Podczas rozwoju larwy żerdzianki urussowa pięciokrotnie linieją. Od trzeciego stadium co pewien czas przedostają się one pod powierzchnię kory oczyszczając jednocześnie chodnik z trocinek i wiórków, które wyrzucane są na zewnątrz poprzez wygryzione przez larwy otwory wentylacyjne. Wraz ze wzrostem larw zwiększa się szerokość wygryzanego przez nie chodnika. Zwiększa się również wielkość owalnego otworu sięgającego w głąb chodnika. Pod koniec rozwoju larw osiąga ona 18 milimetrów szerokości. Przepoczwarzenie larw odbywa się w znajdującej się na końcu chodnika kolebce mającej od 16 do 30 milimetrów szerokości i od 45 do 80 milimetrów długości.

Przepoczwarzenie następuje po drugim zimowaniu larw. Najczęściej ma ono miejsce od trzeciej dekady maja do czerwca. Stadium poczwarki trwa około miesiąca. Osobniki dorosłe pojawiają się od maja do pierwszej dekady września. Na zewnątrz kory wydostają się one po upływie około tygodnia od wylęgnięcia. Wydostają się z drewna poprzez koliste otwory wylotowe mające średnicę od 6 do 13 milimetrów. Na drzewach stojących otwory te znajdują się wyżej od otworów wejściowych larw. Osobniki dorosłe tego drewnożernego owada żyją około 2 miesiące. Cykl rozwojowy żerdzianki urussowa najczęściej trwa 2 lata, ale w sprzyjających warunkach może n trwać rok, a w niesprzyjających 3 lata.

Żerdzianka urussowa groźnym szkodnikiem drewna

Żerdzianka urussowa to groźny szkodnik drewna. Czasami zdarza się, że występuje ona masowo zwłaszcza w drzewostanach, które uszkodzone zostały przez szkodniki odżywiające się igliwiem lub pożary. Szkody wyrządzane przez larwy żerdzianki urussowa są bardzo rozległe. Wielkość powierzchni miazgi i łyka uszkadzanej przez pojedynczą larwę tego drewnożernego przekracza decymetr sześcienny. Straty powodowane przez żerdziankę urussowa potęguje fakt, że żeruje ona głównie w dolnej części pnia, która jest szczególnie cenna jeśli chodzi o względy użytkowe.
Również żerowanie osobników dorosłych powoduje poważne straty. Obgryzają one gałązki oraz pędy, które w wyniku tego szybko usychają. Na szczęście straty powodowane przez żerdziankę urussowa w Polsce nie są duże ponieważ występuje ona w naszym kraju dość rzadko.